Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (640 ή 624
π.Χ. - 546 π.Χ.) είναι ο αρχαιότερος προσωκρατικός φιλόσοφος,ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και
ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής της φυσικής φιλοσοφίας στη Μίλητο.
Κυρίως ο Αριστοτέλης,
αλλά και άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούν τον Θαλή ως τον πρώτο Έλληνα φιλόσοφο . Στον διάλογο του Πλάτωνα Πρωταγόρας, το όνομα
που εμφανίζεται πρώτο στην λίστα πεπαιδευμένων ανθρώπων είναι του Θαλή του
Μιλήσιου. Χαρακτηριστικά ο Μπέρτραντ Ράσελ είπε
πως «Η Δυτική φιλοσοφία αρχίζει με τον Θαλή».
Ο Θαλής
προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια τηςεπιστήμης και
να εξηγήσει φυσικά φαινόμενα όπως λ.χ την Έκλειψη Ηλίου, χωρίς να χρησιμοποιεί αναφορές στην μυθολογία,
όπως γινόταν μέχρι την εποχή του. Υπήρξε μεγάλος διδάσκαλος με παρά πολύ μεγάλη
επιρροή σε όλους σχεδόν τους μεταγενέστερους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Αυτοί
ακολούθησαν τα χνάρια του στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν τεκμηριωμένες αδιαμφισβήτητες αληθείς πεποιθήσεις για
τα φυσικά φαινόμενα, τα ουράνια σώματα, και άλλα χρησιμοποιώντας ως εργαλεία
τους την Λογική, τα μαθηματικά, την φυσική, τη βιολογία, την αστρολογία και
όχι τους μύθους και τους θρύλους.
Αυτοί οι
φιλόσοφοι, με πρωτοπόρο τον Θαλή τον Μιλήσιο, απέρριψαν όλες τις μυθολογικές
εξηγήσεις των φυσικών φαινομένων (όπως λ.χ. το μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης ως
ερμηνεία της εναλλαγής των εποχών ή τη γνωστή αναφορά του Αρχίλοχου) και χάρη στο θεμέλιο λίθο που έθεσε η δική τους θεώρηση των πραγμάτων, η ανθρωπότητα άρχισε να αναζητά την αλήθεια μακριά από
θρησκευτικές πεποιθήσεις, ανοίγοντας τον δρόμο στην πρωτόγονη μεν, επιστημονική
έρευνα δε.
Θεωρίες
Κοσμολογία
Ο Θαλής ο Μιλήσιος υπήρξε ο πρώτος που
προσπάθησε να εξηγήσει τα φυσικά φαινόμενα με βάση φυσικές διαδικασίες.
Χαρακτηριστική ήταν η προσπάθεια του να εξηγήσει το φαινόμενο των σεισμών. Σύμφωνα με τον Θαλή η Γη επιπλέει στο νερό και οι
σεισμοί προκαλούνται όταν η Γη κλυδωνίζεται από κύματα του νερού.
Στην κοσμολογία του
φιλόσοφου σημαντικό ρόλο παίζει το νερό.
Του αποδίδονται δύο κοσμολογικές απόψεις:
·
Η Γη έχει τη μορφή
ενός κυκλικού δίσκου που στηρίζεται στο νερό
·
Το νερό είναι η αρχή των πάντων
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη στο
(Περί Ουρανού Β 13) ήταν η αρχαιότερη θεωρία που είχε διατυπωθεί
και είχε παραδοθεί από τον Θαλή. Τούτη η άποψη φέρει ίχνη των ομηρικών και
των ησιόδειων κοσμολογικών
αντιλήψεων, ιδιαίτερα της εικόνας του Ωκεανού ποταμού που περιβάλλει την Γη και
είναι πηγή όλων των υδάτων. Η ιδέα, όμως ότι κάτω από τη γη υπάρχουν νερά,
στρέφει το ενδιαφέρον της έρευνας προς την πλευρά της Βαβυλωνιακής και
της Αιγυπτιακής μυθολογίας και
υποδεικνύει ως ένα βαθμό μια άμεση επαφή του Θαλή με τις μυθολογίες της Εγγύς
Ανατολής.
Είτε θεωρούσε ότι το
νερό εκτός από κοσμογονική αρχή συμμετέχει στη σύσταση του κόσμου είτε όχι, το
σημαντικό είναι ότι ο φιλόσοφος αφαιρεί από το νερό τη θεϊκή του ιδιότητα και
το αναγνωρίζει μόνον ως φυσικό σώμα.
Φυσική
Ο Θαλής
ο Μιλήσιος ανακάλυψε τις τροπές (ηλιοστάσια), το ετερόφωτο της Σελήνης, καθώς και τον ηλεκτρισμό και τονμαγνητισμό, από τις ελκτικές ιδιότητες
του ορυκτού μαγνητίτη και του ήλεκτρου (κεχριμπάρι)
Γεωμετρία
Ο Θαλής αναφέρεται ως
σπουδαίος γεωμέτρης. Κέρδισε μάλιστα τον θαυμασμό των Αιγυπτίων μετρώντας το
ύψος των πυραμίδων, βασιζόμενος στο μήκος της σκιάς τους και της σκιάς μιας
ράβδου που έμπηγε στο έδαφος.
Γνωστό είναι το Θεώρημα του
Θαλή που αναφέρει: όταν παράλληλες ευθείες τέμνονται
από δύο άλλες ευθείες τότε τα τμήματα μεταξύ των παραλλήλων που ορίζονται στην
μια τέμνουσα, είναι ανάλογα ……
Στον Θαλή αποδίδονται
από τους αρχαίου συγγραφείς πέντε ακόμα αποδείξεις γεωμετρικών προτάσεων που
είναι οι ακόλουθες:
1.
Η διάμετρος κύκλου διχοτομεί τον κύκλο.
2.
Οι κατά κορυφή γωνίες είναι ίσες.
3.
Οι παρά τη βάση ισοσκελούς τριγώνου γωνίες είναι ίσες.
4.
Αν δυο τρίγωνα έχουν μια πλευρά ίση και τις
προσκείμενες σε αυτή γωνίες ίσες, είναι και μεταξύ τους ίσα.
5.
Η εγγεγραμμένη σε ημιπεριφέρεια γωνία είναι ορθή.
Θεοδώρα Τσερπέ
